کایفوز به افزایش غیرطبیعی قوس قدامی-خلفی (رو به جلو) قسمت سینه‌ای ستون فقرات اطلاق می‌شود و می‌تواند از حالت خفیف تا شدید متغیر باشد. در چند سال اخیر مطالعات روی اثرات عملکردی کایفوز (مثل کاهش سرعت راه رفتن، اختلال تعادل و مشکلات تنفسی) و روش‌های تصویربرداری ایستا و سه‌بعدی (مانند EOS و رادیوگرافی ایستاده) تمرکز داشته‌اند.
فهرست مطالب:
-
تعریف و معیار عددی برای کایفوز
-
انواع کایفوز و ویژگی‌های هر کدام
-
شایع‌ترین علائم بالینی (بر اساس گروه سنی)
-
تست‌ها و معاینات بالینی که در مطب انجام می‌شود
-
تصویربرداری و معیارهای رادیولوژیک (زاویه‌ها و ابزارها)
-
افتراق کایفوز وضعیتی از ساختاری (تشخیص افتراقی)
-
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ (ارویدنس و هشدارها)
-
سوالات پرتکرار
بررسی انواع کایفوز و ویژگی‌های هر کدام
-
کایفوز وضعیتی (Postural kyphosis): شایع در نوجوانان؛ قابل اصلاح با اصلاح وضعیت بدنی و تمرینات؛ معمولاً انعطاف‌پذیر است.
-
کایفوز شوئرمان (Scheuermann’s kyphosis): اختلال رشدی که همراه با وِج‌شکل شدن (wedging) سه یا بیش از سه مهره مجاور است؛ اغلب سفت و غیرقابل‌اصلاح کامل. معیارهای رادیولوژیک و بالینی آن در مقالات مروری جدید تشریح شده‌اند.
-
کایفوز پیری یا وابسته به پوکی‌استخوان (Age-related/osteoporotic kyphosis): در بالغین مسن به دلیل شکستگی‌های فشاری یا تغییرات دژنراتیو بروز می‌کند و با افزایش خطر سقوط و کاهش عملکرد همراه است.
افتراق کایفوز وضعیتی از ساختاری (چگونه تشخیص دهیم؟)
-
قابلیت اصلاح با اکستنشن یا تمرین: در کایفوز وضعیتی برجستگی با بازگرداندن وضعیت اصلاح می‌شود؛ در Scheuermann یا کایفوز ساختاری، این برجستگی ثابت است.
-
رادیوگرافی: نشان‌دهنده وِج‌شکل شدن مهره‌ها یا تغییرات ساختاری در انواع ساختاری است.
-
سن شروع و سیر پیشرفت: شروع در نوجوانی و پیشرفت در دوران رشد، اشاره به Scheuermann دارد؛ شروع تدریجی در دوره میانسالی/سنی می‌تواند به عامل‌های دژنراتیو یا شکستگی مرتبط باشد.
معیارهای تشخیص کایفوز
از نظر بالینی، کایفوز به افزایش قوس سینه‌ای گفته می‌شود که معمولاً با اندازه‌گیری زاویه کب (Cobb) در نمای لترال رادیوگرافی مشخص می‌شود. عدد مرجع که در مطالعات اخیر زیاد ذکر شده، زاویه > 40 درجه برای تشخیص هایپرکایفوز است؛ البته در نوجوانان و کودکان معیارها و الگوها متفاوت گزارش شده‌اند.
شایع‌ترین علائم بالینی کایفوز (بر اساس سن)
کایفوز نوجوانان و جوانان
-
برجستگی یا قوز قابل‌مشاهده در قسمت بالای پشت (به ویژه در خم‌شدن یا ایستادن).
-
درد کم تا متوسط در ناحیه پشت (بیشتر در شوئرمان نسبت به کایفوز وضعیتی).
-
محدودیت انعطاف ستون فقرات (در خشکی ساختاری مثل Scheuermann).
کایفوز بزرگسال
-
تغییر تدریجی در قامت: شانه‌های گرد و سر به جلو در وضعیت ایستاده.
-
درد مزمن و احساس خستگی در عضلات پشت.
-
کاهش سرعت راه رفتن، تعادل ضعیف‌تر و افزایش ریسک سقوط در سنین بالاتر.
علائم سیستمیک/جدی در تشخیص کیفوز (در موارد شدید)
-
تنگی نفس یا کاهش ظرفیت تنفسی (در کایفوز‌های شدید که قفسه سینه را تحت فشار قرار می‌دهند).
-
علائم عصبی: بی‌حسی یا گزگز اندام تحتانی در صورت فشردگی عصب یا تغییرات ساختاری همراه.
معاینات بالینی و تست‌های کایفوز در مطب
-
بازبینی وضعیت از پشت و پهلو: مشاهده عدم تقارن شانه‌ها، برجستگی اپیکال و قابل‌تغییر بودن خمیدگی.
-
تست Schober و ارزیابی انعطاف‌پذیری: برای تشخیص تفاوت بین کایفوز انعطاف‌پذیر و ثابت.
-
آزمون Adam (بیشترین کاربرد): از بیمار خواسته می‌شود خم شود؛ اگر قوز یا برجستگی کاهش یابد، احتمالا وضعیتی است؛ اگر ثابت بماند، ساختاری است.
-
معاینه عصبی و بررسی رفلکس‌ها: برای رد فشرده شدن عصب یا ریشه‌های عصبی.
این معاینات ساده و استاندارد به همراه گرفتن تاریخچه (شروع، سیر پیشرفت، سابقه شکستگی یا بیماری زمینه‌ای) کمک بزرگی در جهت‌دهی تشخیصی می‌کنند.
بررسی عکس رادیولوژی کایفوز و معیارهای تشخیص
-
رادیوگرافی ایستاده لترال (lateral standing X-ray): اصلی‌ترین و سریع‌ترین روش برای اندازه‌گیری زاویه Cobb یا kyphosis angle. بسیاری از راهنماها و مقالات جدید تاکید دارند که تصویر در حالت ایستاده و با اندازه‌گیری استاندارد گرفته شود.
-
EOS / بای‌پلنرتصویر (biplanar low-dose imaging): در مطالعات اخیر برای اندازه‌گیری دقیق‌تر انطباق شِکِل سه‌بعدی ستون فقرات و کاهش دوز تشعشع توصیه شده است.
-
MRI: زمانی کاربرد دارد که شک به درگیری عصبی، بیماری مدولاری یا پاتولوژی نرم‌تکانِه مانند تومور وجود داشته باشد.
-
معیارهای مخصوص Scheuermann: وجود وِج شدن ≥5 درجه در سه مهره مجاور و زاویه kyphosis قابل توجه (معمولاً >45 درجه) که در گزارش‌های مروری سال‌های اخیر مجدداً تأیید شده است.
تاثیر کایفوز در عملکرد
مطالعات چند سال اخیر نشان داده‌اند که هایپرکایفوز (زاویه بیشتر از مرز طبیعی) با کاهش سرعت راه رفتن، افزایش احتمال زمین‌خوردن و حتی کاهش کیفیت تنفسی همراه است. اثرات عملکردی مخصوصاً در سالمندان اهمیت بالینی دارد زیرا می‌تواند توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را کاهش دهد.
چه زمانی باید به پزشک یا متخصص مراجعه کرد؟
-
وقتی قوز به‌تازگی ظاهر شده و سریع در حال افزایش است.
-
درد مداوم یا بدتر شونده همراه با ضعف یا بی‌حسی اندام‌ها.
-
علامت‌های تنفسی یا اختلال عملکرد روزمره.
اگر هر یک از این موارد وجود داشت، گرفتن رادیوگرافی ایستاده و مراجعه به متخصص ارتوپدی یا ستون فقرات توصیه می‌شود. رادیوگرافی ایستاده به‌عنوان اولین گام تشخیصی همچنان مرسوم است. PMC
نکات عملی برای پزشکان و درمانگران:
-
همیشه تصویر ایستاده لترال برای اندازه‌گیری زاویه kyphosis تهیه کنید.
-
در نوجوانان، اگر برجستگی با اصلاح وضعیت ناپدید شود، محتمل‌ترین علت کایفوز وضعیتی است و برنامه تمرینی و ارزیابی پیگیری پیشنهاد می‌شود.
-
در موارد مشکوک به Scheuermann از معیارهای وِج‌شکل شدن مهره‌ها استفاده کنید و در صورت نیاز MRI برای رد علل عصبی/مدولاری درخواست دهید.
10. سوالات پرتکرار (FAQ)
س: آیا همه قوزها درد دارند؟
پاسخ: نه؛ در موارد خفیف ممکن است درد وجود نداشته باشد و تنها علامت ظاهری باشد. در موارد شدید یا ساختاری درد شایع‌تر است.
س: آیا کایفوز همیشه نیاز به جراحی دارد؟
پاسخ: نه؛ بیشتر موارد خفیف تا متوسط با فیزیوتراپی، تمرین‌های تقویتی، آموزش وضعیت بدنی و در نوجوانان، گاهی بریس درمان می‌شوند. جراحی معمولاً برای موارد شدید یا پیش‌رونده با درد یا نقص عصبی مطرح می‌شود.
س: آیا کایفوز با افزایش سن بدتر می‌شود؟
پاسخ: بله؛ مطالعات نشان می‌دهد که میانگین قوس سینه‌ای با افزایش سن افزایش می‌یابد و در سالمندان اثرات عملکردی قابل توجه دارد.
نتیجه‌گیری کوتاه
کایفوز یک طیف از وضعیت‌ها است که از وضعیت قابل اصلاح نوجوانی تا کایفوز ساختاری یا وابسته به پوکی استخوان در سالمندان را شامل می‌شود. تشخیص دقیق ترکیبی از معاينه بالینی (مثل آزمون Adam)، رادیوگرافی ایستاده (زاویه Cobb) و در موارد خاص MRI یا تصویر سه‌بعدی است. مطالعات پنج سال اخیر بیشتر بر پیامدهای عملکردی، اهمیت تصویربرداری استاندارد ایستاده و استفاده از تکنولوژی‌های با دز کمتر (مانند EOS) تمرکز کرده‌اند.
مراجع:
مراجع مقاله (کایفوز – مرور ۵ سال اخیر)
-
ارتباط شاخص کایفوز با کاهش عملکرد جسمانی در افراد مسن جامعه‌محور – Nakamura و همکاران، ۲۰۲۵، BMC Geriatrics
-
کایفوز شوئرمان: مفاهیم جاری و روش‌های درمانی – O’Donnell و همکاران، ۲۰۲۳، Journal of Orthopaedic Surgery and Research
-
تاریخ طبیعی قوز شوئرمان – Bennett و همکاران، ۲۰۲۵، Current Problems in Orthopaedics
-
اعتبارسنجی رستر استریوگرافی برای ارزیابی زاویه قوز سینه‌ای در بیماران با بیماری شوئرمان – Coneys و همکاران، ۲۰۲۴، European Spine Journal
-
گزارش موردی: نقص عصبی شدید ناگهانی در بیماری شوئرمان – Yıldız و همکاران، ۲۰۲۴، Journal of Turkish Spinal Surgery
-
اثرات تمرینات تنفسی و تصحیحی از راه دور در سالمندان دارای هایپرکایفوز سینه‌ای – Eftekhari و همکاران، ۲۰۲۴، BMC Geriatrics
-
برنامه تمرینی مخصوص هایپرکایفوز و تأثیر آن بر افتادن و ترس از افتادن – Duangkaew و همکاران، ۲۰۲۳، Open Orthopaedics Journal
-
تأثیر پیاده‌روی نوردیک بر وضعیت ستون فقرات در افراد مسن – Huang و همکاران، ۲۰۲۱، Healthcare (MDPI)
-
اثرات بریس‌ها بر بیماران مسن مبتلا به کایفوز پوکی‌استخوانی – ۲۰۲۴، Journal of Clinical Orthopaedics and Trauma
-
کایفوز شوئرمان: به‌روزرسانی در آسیب‌شناسی و مکانیسم‌ها – ۲۰۲۲، EFORT Open Reviews
-
بیومکانیک قوز شوئرمان – Wan و همکاران، ۲۰۲۵، Scientific Reports
-
استراتژی‌ها و چالش‌های جراحی در قوز شوئرمان – Kaspiris و همکاران، ۲۰۲۵، Orthopaedic Surgery
-
تحلیل ثانویه راه رفتن پس از مداخله وضعیتی چهار هفته‌ای در سالمندان با هایپرکایفوز – Hughes و همکاران، ۲۰۲۵، BMC Musculoskeletal Disorders
-
قوز شوئرمان غیرمعمول همراه با درمان جراحی و پیگیری دو ساله: گزارش موردی – Mousavi و همکاران، ۲۰۲۳، Journal of Orthopaedics
-
تداخل منطقه‌ای بین قوز پیری و سندرم وضعیت گردن: گزارش موردی – Chu و همکاران، ۲۰۲۵، AME Case Reports
