یمدت زمان تخمینی مطالعه: 13 دقیقه
اسکلیوز عبارت است از انحراف طرفی ستون فقرات یا اگر به ستون فقرات از نمای روبرو نگاه کنیم مهره‌ها مستقیم در راستای یک خط صاف نیستند و به یک یا دو طرف دچار خمیدگی می شوند. ایجاد اسکلیوز معمولا یک امر تدریجی هست که ممکن هست قبل رشد یا در حین سن رشد اتفاق بیفتد . شیوع اسکلیوز در خانم‌ها نسبت به اقایان بیشتر هست. در موارد کمی اسکلیوز به صورت مادرزادی از دوران نوزادی تشخیص داده می شود و درمان از همان سن شروع می شود. بسیاری از افراد اطلاعات کمی نسبت به این موضوع دارند و این مورد منجر به تشخیص دیرهنگام و درمان طولانی تر و سخت تری می شود
اسکولیوز یک تغییر شکل سه بعدی ستون فقرات و تنه است که شامل خم شدن جانبی و چرخش مهره ها با تغییرات صفحه ساژیتال ( sagittal ) می شود. اگرچه علل زیادی در ایجاد اسکولیوز مانند علل مادرزادی و بیماری های عصبی عضلانی ( neuromuscular ) وجود دارد، شایع ترین نوع آن، اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان (AIS) است.
اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان (adolescent idiopathic scoliosis)
اسکولیوز ایدیوپاتیک شایع ترین نوع انحرافات ستون فقرات در بین کودکان و نوجوانان است که معمولا بدون هیچ دلیل مشخصی ایجاد شده است. طبق آمار مرکز ستون فقرات آمریکا، این نوع اسکولیوز حدود سه درصد از نوجوانان را درگیر می کند. زنان تقریبا دوبرابر شانس بیشتری در ابتلا به اسکولیوز ثبت کرده اند.
علائم اسکولیوز (انحراف یا کجی جانبی ستون فقرات)
نامتقارن بودن سطح شانه، لگن، پهلوها، بالا و پایین بودن کتف ها، صاف نبودن خط ستون فقرات، نامتقارنی عظلات اطراف ستون فقرات از علائم اساسی انحراف در ستون فقرات یا اسکولیوز است.
عوارض اسکولیوز
اکثر موارد اسکولیوز خفیف هستند، اما در برخی از موارد با رشد کودکان بدتر می شوند. اسکولیوز شدید می تواند ناتوان کننده باشد. انحنای شدید ستون فقرات می تواند فضای درون قفسه سینه را کاهش دهد و عملکرد صحیح ریه ها را دشوار کند.
در صورت عدم درمان مناسب و به هنگام، انحراف با افزایش سن و افت تدریجی بدن تشدید شده و روند درمان طولانی تر و تاثیر مثبت آن را کمتر می کند.
در صورت عدم درمان مناسب اسکلیوز معمولا عوارضی از جمله تشدید انحراف، دفرمه شدن بدن، آرتروز مهره ها، ضعیف شدن عضلات، مشکلات تنفسی، کاهش عملکرد بدن و آسیب به دیسک های بین مهره ای ایجاد می شود.
مشکلات تنفسی
در اسکولیوز شدید، قفسه سینه ممکن است به ریه ها فشار بیاورد و تنفس را دشوارتر کند.
مشکلات کمر
افرادی که در کودکی به اسکولیوز مبتلا بودند ممکن است در بزرگسالی بیشتر به کمردرد مزمن مبتلا شوند، به خصوص اگر انحنای غیرطبیعی آنها بزرگ و درمان نشده باشد.
ظاهر و فرم بدن
افراد مبتلا به اسکولیوز اغلب نسبت به ظاهر خود آگاه می شوند. همانطور که اسکولیوز بدتر می شود، می تواند تغییرات محسوس تری ایجاد کند – از جمله ناهمواری لگن و شانه ها، دنده های برجسته، و کجی کمر و تنه به پهلو.
همیشه درمان اسکولیوز به معنای اصلاح و برطرف شدن کامل مشکل نمی باشد، بلکه به منظور پیشگیری از تشدید و حفظ کیفیت و عملکرد بدن می باشد. لذا درمان پس از اتمام سن رشد بسیار حایز اهمیت است.
تشخیص اسکولیوز
اسکولیوز معمولاً از طریق معاینه فیزیکی، عکس برداری با اشعه ایکس، (رادیوگرافی ستون فقرات) تایید می شود. منحنی انحراف با روش کاب ( Cobb Method ) اندازه گیری می شود.
ویدیو اسکلیوز 47تا 60
یه صورت کلی، درجه انحراف کمتر از ۱۰ ( بر اساس روش کروگر)، نیازی به درمان ندارند و فقط اصلاح الگوهای روزمره در نشستن و برخواستن لحاظ می شود.
منحنی در صورتی که بیشتر از ۱۰ درجه تا ۳۰ درجه باشد، قابل توجه در نظر گرفته می شود و نیاز مبرم به درمان منظم و جدی دارد. در روش های قدیمی تر انحرافات بالای ۴۵ درجه بدون در نظر گرفتن شرایط،مورد جراحی محسوب می‌شدند اما در روش های نوین درمان ( مثل شروت ) نیاز به بررسی های بیشتر و امکان درمان بدون جراحی دارد.
تست آدامز برای تشخیص اسکولیوز
یکی از روش های بالینی بررسی اسکولیوز تست آدامز می باشد که با خم شدن فرد به سمت جلو و بررسی خط ستون فقرات انجام می شود.
یک امتحان استاندارد که توسط پزشکان و درمانگران در غربالگری های مدارس استفاده می‌شود، آزمون خم شدن به جلو آدامز است. در طول این تست، بیمار به سمت جلو و از ناحیه کمر ۹۰ درجه خم می شود. از این زاویه، هر گونه عدم تقارن تنه یا هر گونه انحنای غیرطبیعی ستون فقرات به راحتی توسط درمانگر قابل تشخیص است. این یک تست غربالگری اولیه ساده است که می تواند مشکلات احتمالی را تشخیص دهد، اما نمی تواند نوع دقیق یا شدت تغییر شکل را تعیین کند. برای تشخیص دقیق و درست عکس رادیولوژی لازم است.
عوارض جراحی اسکولیوز
در صورت بالابودن درجه انحراف و عدم نتیجه گیری از روش های غیرتهاجمی معمولا به دلیل پیشگیری از عوارض احتمالی جراحی توصیه می شود. اما این جراحی روشی بسیار سخت و با دوره بهبود طولانی است. عمدتا پس از جراحی برخی از ممنوعیت ها در حرکات ورزشی و آزادی حرکات تنه ایجاد می شود.
سن مناسب برای تشخیص و درمان اسکولیوز
معمولا در صورت تشخیص به موقع و درجات خفیف تر می توان به راحتی از تشدید مشکل جلوگیری کرد و درمان در زمان کوتاه تر و موثرتر انجام شود. از این رو بهتر است با شروع سن رشد و بلوغ کودکان ( از ۸ سالگی ) غربالگری های سالیانه جهت بررسی سلامت ستون فقرات انجام شود.
درمان اسکولیوز با ورزش
بدون شک، ورزش مهمترین بخش درمان و بهبود اسکولیوز (کژپشتی، انحراف یا کجی جانبی ستون فقرات) می باشد که به صورت تمرین درمانی تخصصی، با بهره گیری از انواع تمرینات ورزشی توسط درمانگر متخصص، به صورت تعاملی با فرد بیمار و آموزش تمام حرکات انجام می پذیرد.
تمرین درمانی تخصصی با توجه به نوع و شدت هر انحراف و سن فرد و هدف درمان می باشد.
یکی از مهمترین قسمتهای این فرایند تشخیص درست نوع انحراف ( ستون فقرات ) فرد و برنامه ریزی درست و آموزش تمرین های تخصصی است.
معمولا در تمام درجات اسکولیوز ( از خفیف تا شدید ) تمرین درمانی یکی از بخش های اصلی درمان می باشد.
تمرین درمانی های اسکولیوز یا حرکات اصلاحی، شامل تمرینات قدرتی، استقامتی و تنفسی و کششی است.
فواید تمرین درمانی اسکولیوز
اهداف متنوعی در تمرین درمانی برای فرد دچار به انحراف وجود دارد که بسته به شرایط هر فرد خصوصا سن وی در نظر گرفته می شود. این اهداف به پنج بخش تقسیم می شود. درمانگر سعی دارد تا حد ممکن همه این اهداف را دنبال کند تا بهترین نتیجه ممکن ( درمان بدون جراحی ) حاصل شود:
۱. پیشگیری از تشدید انحراف
معمولا اسکولیوز یک عارضه تدریجی و پیش رونده است. لذا یکی از مهمترین بخش های درمان جلوگیری از پیشرفت درجه انحراف و تثبیت آن است.
۲. کاهش دردهای عضلانی
به دنبال ایجاد اسکولیوز تقارن عضلانی در بدن دچار مشکل می‌شود که ممکن است باعث ایجاد اسپاسم، ضعف و کوتاهی عضلات شود که منجر به تشدید درد می شود. لذا در تمرینات فرد دچار انجراف کاهش درد را به طور محسوس حس می کند.
۳. کمک به اصلاح پاسچر ( حالت تنه )
یکی از علائم اسکولیوز ایجاد نامتقارنی ها در بدن افراد می باشد که منجر به کجی حالت تنه و خارج شدن تنه از فرم نرمال می شود. درمانگر در طراحی تمرینات از حرکات اصلاحی برای بهبود وضعیت پاسچر فرد بهره می گیرد.
۴. کاهش درجه اسکولیوز
مهم ترین هدف درمان اسکولیوز کاهش درجه و بهبودی انحراف فرد می باشد. عمده افرادی که در سن رشد برای درمان مراجعه می کنند، عمدتا کاهش درجه قابل توجهی در میزان اسکولیوز، تجربه می کنند.
۵. بهبودی عملکرد بدن
اسکولیوز باعث تضعیف سیستم عضلانی و تنفسی بدن فرد می شود و فرد در انجام امور روزمره ( تحصیل، غذا خوردن، خوابیدن، کار و … ) یا تمرینات ورزشی دچار اختلال می شود. تمرین درمانی سبب بالا بردن عملکرد بدن فرد خصوصا سیستم تنفسی می شود.
روش شروتز در درمان اسکولیوز
درمان اسکولیوز با روش تمرین درمانی در چند سال اخیر پیشرفت های بسزایی داشته است. روش شروت ( Schroth Mehtod ) یکی از جدیدترین متدهای تمرین درمانی اسکولیوز می باشد که در واقع تمام بخشهای زندگی فرد اعم از حالت های روزمره بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و با اصلاح تمامی الگوها ابتدا از تشدید انحراف جلوگیری می کند و تا حد ممکن باعث بهبودی وضع تنه ( پاسچر ) و کاهش دردهای عضلانی می شود.
تاریخچه روش شروت ( جدیدترین روش درمان اسکولیوز )
ابداع کننده این روش کاترینا شروت، خود دچار اسکلیوز بوده و این روش را در ابتدا برای اصلاح وضعیت پاسچر خود به کار گرفته است. او با الهام گرفتن از تنفس حین انجام تمرینات ورزشی و استفاده از آینه در حین تمرینات و ایجاد Overcorrection ( تصحیح بیشتر ) سعی در برطرف کردن نامتقارنی‌های بدنش نمود.
از سال ۱۹۲۱ این شکل جدید درمان با بکار گرفتن Breathing، Proprioceptive، Body correction به معرفی شد و به سرعت در بین درمانگران و کلینیک های درمانی در دنیا مورد استقبال قرار گرفت. یکی از دلایل محبوبیت این روش، کاهش میزان جراحی در بین بیماران بود چرا که جراحی برای افرادی ه دچار اسکولیوز هستند بسیار سخت و دردآور است.
بعد از جنگ جهانی دوم کاترینا شروت و دخترش برای تاسیس یک موسسه کوچک به آلمان غربی نقل مکان کردند.
در حین پیشرفت این روش ساخت بریس های اصلاحی پیشرفت قابل توجهی داشت. در دهه ۷۰ کریستینا لنهرت شروت این روش را بیشتر توسعه داد و طبقه بندی جدیدی برای اسکلیوز ارائه داد.
انستیتیو وی، Lehnert schroth در دهه 80 شروع به کار کرد.
اهداف روش شروت در بهبود انحراف اسکولیوز
– ایجاد ثبات در وضعیت ستون فقرات
– ایجاد تحرک در قفسه سینه ( mobilization )
– آموزش الگوهای درست روزمره ( درست ایستادن، نشستن و خوابیدن )
– اصلاح دفرمیتی ناشی از اسکولیوز در بدن
– بالا بردن کنترل و هماهنگی عضلانی
– اصلاح راستای تنه
– افزایش قدرت و تحمل عضلانی
– کاهش درد و بهبود عملکرد بدن هر فرد
تفاوت روش شروت با سایر روش های قدیمی
در این روش، سن عامل محدود کننده روند درمان محسوب نمی شود و فقط یکی از عوامل تاثیرگذار به حساب می آید. متد شروت، در تمامی افراد دارای انحراف اسکولیوز، در هر رده سنی قابل اجراست و تفاوت عمده این روش سه بعدی بودن حرکات تمرینی و ترکیب تنفس با حرکات می باشد.
تمرینات روش شروت در درمان انحراف ستون فقرات
این روش طبق الگوها و اصول خاصی انجام می شود. در واقع مجموعه ای از تمرینات کششی، تقویتی و پوزیشنینگ (positioning) و تنفسی می باشد.
مهمترین قسمت شروع درمان به این روش، تشخیص درست الگوی انحراف هر فرد، توسط درمانگر، با توجه به دسته بندی جدید اسکولیوز می باشد.
دسته بندی جدید اسکولیوز ( روش شروت )
در روش های قدیمی تر، اسکولیوز را بر اساس شکل ظاهر فقط به دسته S یا C شکل تقسیم می‌کردند اما در روش شروت این دسته بندی به هفت نوع کلی تقسیم شده است:
3CH
تمرکز این انحراف در مهره های سینه ای یا توراسیک است که یک انحراف C شکل یکطرفه به راست/چپ وجود دارد. مهره های لومبار ( پایینی کمر ) درگیر نیستند و معمولا لگن متقارن است.
3CTL
تمرکز این انحراف در مهره های سینه‌ای-کمری یا تراکولومبار است و معمولا مهره های بالایی و پایینی ستون فقرات درگیر نیستند. کمربند شانه‌ای و لگنی دچار نامتقارنی نشده است.
3C
در این مدل انحراف، ابتدا تا انتهای مهره های ستون فقرات (از ابتدای مهره های سینه ای تا انتهای مهره های کمری) به صورت یک طرفه ( به شکل C ) درگیر می شود.
3CL
یک انحراف C شکل در مهره های لومبار یا پایینی تنه ایجاد شده است و مهره های سینه ای یا کاملا صاف یا با درجه ۵۰ درصد کمتر از انحراف لومبار، قرار گرفته.
4C
یک انحراف S شکل متقارن در ناحیه سینه‌ای و لومبار خلاف جهت یکدیگر ایجاد شده است و تقریبا درجه مشابهی باهم دارند.
4CL
تمرکز در این انحراف روی مهره های ناحیه لومبار یا کمری وجود دارد و انحراف بعدی در مهره های گردنی یا بالای سینه‌ای قرار گرفته است.
4CTL
یک انحراف در مهره های توراکولومبار یا سینه‌ای-کمری مشاهده می شود که انحراف بعدی در مهره های گردنی یا بالای سینه‌ای قرار گرفته است.
سوالات متداول:
آیا ورزش ها را می توان به صورت عمومی برای همه انحراف ها استفاده کرد؟
خیر! برنامه تمرین درمانی باید به صورت اختصاصی برای هر فرد با توجه به شرایط وی ( شدت، نوع احراف، سن فرد و …)، طراحی شود. لذا، این حرکات ( اصلاحی ) برای همه نوع انحراف قابل تعمیم نیست و نمی توان یک تمرین معین را بدون در نظر گرفتن شرایط برای همه افراد تجهیز کرد.
این تمرینات با توجه به پیشرفت ( یا عدم پیشرفت ) بیمار در روند درمان، تغییر می کند. پس حتی برای یک بیمار هم با تغییر شرایط، تمرینات به روز می شوند تا بهترین نتیجه ممکن در جهت رسیدن به هدف درمان حاصل شود.
آیا فردی که دچار اسکولیوز ( انحراف ستون فقرات یا کژپشتی ) است، مجاز به انجام هر ورزش یا حرکت ورزشی است؟
خیر! به دلیل اینکه هر فرد با توجه به نوع مشکل ستون فقرات ممکن است با انجام یکسری حرکات ورزشی و تقویت عضلانی باعث تثبیت یا بدتر شدن انحراف شود. معمولا اکثر رشته های ورزشی برای شما ممنوعیت ندارد اما فرد با در نظر گرفتن اصول فیزیولوژیک بدن خود که توسط درمانگر آموزش داده می شود، از بایدها و نبایدها در انجام حرکات ورزشی آگاه می شود.
