صافی کف پا چیست؟
صافی کف پا به حالتی گفته می شود که قوس های طولی و عرضی پا از حالت طبیعی کمتر یا اصلا وجود ندارند. صافی کف پا در بدو تولد و نوزادی کاملا طبیعی است ولی از حدود ۲ سالگی باید کم کم با شکل گیری راه رفتن در حالت طبیعی قوس های پا تشکیل شود.
امروزه تعداد زیادی از کودکان دچار عارضه صافی کف پا می شوند که معمولا تشخیص و بررسی وجود این مشکل، در سن ۳ الی ۴ سالگی باید صورت بگیرد.
علل ایجاد صافی کف پا
معمولا عوامل ارثی و ژنتیکی در ایجاد صافی کف پا تاثیر زیادی دارند اما امروزه عوامل دیگری از جمله کمتر شدن فعالیت های بدنی در اوایل سن رشد و ضعف عضلات و تاندون های کف پا و حتی تغییر محیط و جنس زمین در خانه ها از عوامی ایجاد صافی کف پا محسوب می شوند .از عوامل دیگردر ایجاد صافی کف پا در کودکان و هم چنین بزرگسالان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسیب های تاندون اشیل
- شکستگی استخوان های پا
- فلج مغزی
- دیابت
- سندروم داون
- اضافه وزن
- بارداری
- روماتیسم مفصلی
- علائم صافی کف پا
معمولا بسیاری از صافی های کف پا علائم خاصی اعم از درد ممکن هست که نداشته باشند اما در صورت عدم کنترل و درمان در طولانی مدت ممکن هست باعث اسیب به مفصل و هم چنین دردها و التهاب مفصلی و اختلال در راه رفتن شوند.
از جمله علائم صافی کف پا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در حین راه رفتن
- خستگی مداوم کف و ساق پا
- گرفتگی عضلات پا
- پیچ خوردگی مکرر پا
- فرسایش نامتقارن لبه های کفش
- زمین خوردن های مکرر در کودکان
- تشخیص صافی کف پا
معمولا تشخیص با بررسی و مشاهده بالینی در حین نشستن و ایستادن و راه رفتن انجام می شود همچنین برای بررسی دقیق تر می توان از اسکنر های کف پا برای بررسی قوس های کف پا استفاده کرد یا در مواردی با گرفتن عکس رادیولوژی از پا کمک گرفته می شود.
انواع صافی کف پا
- Flexible انعطاف پذیر:
این نوع صافی کف پا شایع ترین و رایج ترین نوع صافی بین کودکان هستند که معمولا قوس های پا در حالتی که وزنی روی پا قرار نگرفته در حالت نرمال هستند اما در هنگام وزن اندازی در ایستادن قوس ها از بین رفته و پا به شکل صاف در می اید. این نوع صافی در صورت عدم درمان مناسب با افزایش سن معمولا تشدید می شود. بهتر است این نوع در هنگام تشخیص حتما با استفاده از کفی و کفش های طبی و حرکات اصلاحی کنترل شود.
- Rigid سفت یا خشک :
این نوع صافی به طور کلی باعث از بین رفتن قوس های کف پا شده و په در حالت وزن انداختن بر پاها (ایستادن ) چه وزن ننداختن (نشستن )قوسی در پا وجود ندارد .درمان این نوع باید در هر سنی بعد از تشخیص شروع شود تا از تشدید ان با افزایش سن جلوگیری کرد زیرا ممکن است در صورت عدم درمان مناسب و تشدید در سنین بعد از رشد نیاز به جراحی داشته باشد. این نوع معمولا در صورت عدم کنترل درست باعث دردهای شدید در پا و هم چنین اسیب تاندون های کف پا می شود.
- Adult بزرگسالی یا اکتسابی :
این نوع معمولا بعد از 18 سالگی به دلایل زیادی از جمله اضافه وزن یا شکستگی و اسیب دیدگی می تواند به صورت ثانویه ایجاد شود . درمان این مورد در ابتدای شروع حتما باید با استفاده از کفی های طبی شروع شود تا از تشدید آن تا حد ممکن و تاثیر روی سایر نقاط بدن (از جمله ایجاد کمردرد های مزمن و … )جلوگیری شود .
- Vertical talus :
در برخی نوزادان به دلیل عدم تشکیل درست استخوان تالوس قوس ای پا به درستی شکل نمی گیرند که باید درمان از همان بدو تولد اغاز شود .
عوارض کف پای صاف :
معمولا خیلی از موارد صافی کف پا به صورت خفیف وجود داند و پیشرونده نیستند اما یکسری موارد به علت تشدید در طول زمان در صورت عدم کنترل مناسب ممکن هست باعث اسیب به بافت ها و استخوان های کف پا شوند و در طولانی مدت باعث ایجاد التهاب های شدید در پا وراه رفتن دردناک شوند. هم چنین ممکن است در طولانی مدت باعث تغییر شکل و تاثیرنامناسب روی استخوان های ساق پا و هم چنین ایجاد کمردرد های مزمن در راه رفتن شوند.
درمان صافی کف پا در ابتدا نیاز به بررسی دقیق و شدت این مشکل می باشد. درمان به صورت کلی می تواند از آموزش یکسری تمرین های اصلاحی مناسب برای کف پا و استفاده از کفی و کفش های طبی که با اسکن و بررسی کف پای هر فرد ساخته شود و یا در موارد شدید جراحی باشد.
- Hyperpronation یا چرخش پاشنه پا
این مشکل به دنبال چرخش قوس کف پا به سمت داخل و چرخش تاندون اشیل از نمای پشتی به سمت داخل می شود و معمولا همراه صافی کف پا اتفاق می افتد.چرخش پاشنه ی پا باعث بهم خورن الگوی وزن اندازی کف پا از حالت طبیعی و وزن اندازی روی لبه ی داخلی پاشنه و پا می شود.علل ایجاد این مشکل و روند درمانی این مشکل کاملا شبیه صافی کف پا می باشد و به ندرت به تنهایی بدون صافی کف پا ایجاد می شود. درمان این مشکل می تواند از اموزش حرکات اصلاحی و تا استفاده از کفش و کفی های طبی باشد.
- زانو ضربدری :
در حالت طبیعی در پاها وقتی که فرد در حالت ایستاده قرار دارد باید لبه ی داخلی زانوها و قوزک های داخلی پا در کنار هم قرار بگیرند اما در صورت وجود زانوضربدری در حالت ایستاده وقتی زانوها بهم چسبیده اند بین قوزک های داخلی پا بیش از 3 سانتی میر فاصله وجود دارد .این مشکل تا 5 سالگی تا حدود 6 سانتی متر فاصله بین قوزک های داخلی در کودکان نرمال محسوب می شود اما در صورت بیشتر بودن فاصله ی قوزک های داخلی پا یا وجود این حالت بعد از 5 سالگی حتما نیاز به بررسی و روند درمان دارد .عوامل زیادی در ایجاد زانوضربدری وجود دارد از جمله :
- ژنتیک
- اضافه ورن
- صافی و چرخش پاشنه پا
- مشکلات استخوانی مثل راشیتیسم و نرمی استخوان
- اسیب دیدگی استخوان مثل شکستگی
معمولا این مشکل در کودکانی که صافی و چرخش پاشنه ی پا دارند به دلیل الگوی وزن اندازی اشتباه بیشتر ایجاد می شود .این مشکل هم چنین می تواند در بزرکسالان به دلایل زیادی از جمله اضافه وزن ، آسیب دیدگی و شکستگی نیز ایجاد شود.
معمولا در صورت عدم درمان مناسب این مشکل می تواند با روند رشد بدتر شود .درمان مناسب این مشکل باید در ابتدا از تشدید این مشکل با افزایش سن جلوگیری کمند و هم چنان با باز بودن صفحات رشد و هم چنین درمان به هنگام امکان بهبودی و بر طرف شدن این مشکل وجود دارد .
درمان کف پای صاف :
درمان این مشکل در ابتدا به عوامل زیادی از جمله سن فرد ، شدت مشکل ، عامل ایجاد شدن آن بستگی دارد .به صورت کلی درمان شامل :
استفاده از کفی و کفش های طبی برای تغییر الگوی وزن اندازی کف پا و مفصل زانو
- حرکات اصلاحی
استفاده از بریس ها زانو (زانوبند های مخصوص که با توجه به شرلیط پای فرد ساخته می شود)
- جراحی زانو
استفاده از کفی ها و کفش های طبی در درمان این مشکل تاثیر بسیار مناسبی دارند بسیاری از کودکان معمولا مشکلات صافی کف پا و زانوضربدری باهم دارند و استفاده از کفی و کفش های طبی مخصوص باعث کنترل هر دو مشکل و بهبودی می شود .
حرکات اصلاحی برای این مشکل بسیار تاثیر گذاز می باشد .در طی این روند درمان در کودکان با حرکات تقویتی و هم چنین کشش و تمرینات وضعیتی باعث بهبودی و کاهش مشکل تا قبل از سن رشد می شود . در بزرگسالان نیز حرکات اصلاحی و تمرین درمانی مناسب از اسیب و ارتروز مفصل و تشدید این مشکل جلوگیری می شود.
بریس هاس طبی در موارد شدید این مشکل و هم چنین در کودکان و نوجوانان که صفحه ی رشد باز می باشد باعث اصلاح و درمان مناسبی می شود و در بسیاری ا ز موارد با تشخیص و درمان به هنگام از درمان با روش جراحی پیشگیری می کند .
جراحی در افرادی که سن رشد تمام شده و فاصله ی بین قوزک های پا از 10 سانتی متر بیشتر باشد و یا این مشکل پیشرونده و با افزایش سن تشدید می شود و هم چنین با روش های غیرتهاجمی امکان بهبودی وجود ندارد باید برای پیشگیری از اسیب به مفاصل و ایجاد مشکل در الگوی راه رفتن انجام شود.
- عوارض زانوضربدری:
در صورت عدم درمان مناسب این مشکل به مرور زمان باعث ایسب دیدگی سطح مفصلی زانو می شود و ممکن است باعث ایجاد ارتروز زودرس شود . هم چنین باعث اسیب به بافت نرم اطراف زانو (منیسک ، لیگامان ها ، عضلات )می شود و ممکن است باعث بهم ریختن الگوی راه رفتن و لنگیدن در فرد شود .
- زانو پرانتزی
زانو پرانتزی به حالتی از پا گفته می شود که در حالت ایستاده در حالی که قوزک های داخلی پا بهم چسبیده باشد بین زانوها حداقل بیشتر از 3 سانتی متر فاصله داشته باشد .شروع این مشکل می تواند از سنین متفاوتی باشد و می تواند به دلیل عوامل متفاوتی ایجاد شود . علاوه بر این مشکل مشکل مشابهی به اسم tibia vara یا انحراف ساق پا وجود دارد .تفاوت این مشکل با زانو پرانتزی این هست که مفصل زانو دچار تغییر حالت و دفرمیتی نشده و در حالت ایستاده زانو ها در کنار هم اما بین ساق های پا فاصله ی زیادی وجود دارد .
عوامل ایجاد کننده ی این مشکل می تواند با توجه به سن عوامل زیادی باشد .در کودکی عواملی از جمله:
- شکستگی های استخوان و بد جوش خوردن
- اسیب به صفحه ی رشد استخوان
- کمبود ویتامین D و کلسیم
- بیماری های زمینه ای استخوانی
- اختلالات هورمونی و تکاملی
- زمینه ی ژنتیکی
- اختلالات مادرزادی و رشدی
می تواند منجر به زانوپرانتزی شود.قابل ذکر هست که این حالت تا 3 سالگی در کودکان طبیعی و جزء مراحل رشدی می باشد .
علل ابجاد زانو پرانتزی در بزرگسالان نیز به دلایل مشابه از جمله
- ارتروز زانو
- شکستگی های استخوان
- کمبود ویتامین D و کلسیم
- عوامل ژنتیکی
- اسیب رباط و تاندون های اطراف زانو
- اسیب های ورزشی
- ایجاد به دلیل الگوهای ورزشی خاص مثل سوارکاری و …
- بیماری های زمینه ای مثل رماتیسم
ایجاد شود.
درمان زانوی پرانتزی با توجه به سن و هم چنین عامل ایجاد کننده ی آن بستگی دارد .در کودکان و قبل از بسته شدن صفحات رشدی با درمان به هنگام در ابتدا از تشدید این مشکل جلوگیری می شود و سپس روند بهبودی شروع می شود.درمان با توجه به شدت آن می تواند آموزش و انجام حرکات اصلاحی ، استفاده از کفی های طبی و زانوبندهای طبی باشد. در موارد شدید در کودکان و مورد های جراحی بهتر است تا باز بودن صفحات رشد با روش های غیر تهاجمی از پیشرفت مشکل جلوگیری کرد سپس نزدیکی اتمام سن رشدی درمان مناسب صورت گیرد.
در بزرگسالان نیز درمان به عوامل متفاوتی از جمله سن و شدت مشکل فرد و عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. در بزرگسالان میزان بهبودی در صورتی که این مشکل از قبل از سن 18 سالگی ایجاد شده باشد مشخص نیست و درمان به عنوان عامل نگه دارنده از پیشرفت مشکل و کاهش عوارض جانبی ان حساب می شود. با تشخیص به هنگام و به موقع به راحتی می توان از تشدید این مشکل با افزایش سن جلوگیری کرد و همچنین عواملی از جمله ایجاد ارتروز و تخریب مفصل و ایجاد درد و التهاب پیشگیری کرد و در موارد زیادی بهبودی ایجاد شود.
تشخیص پای پرانتزی :
تشخیص در ابتدا با مشاهده حالت ظاهری پاها و زانو ها و هم چنین عکس رادیولوژی X-RAY از 3 مفصل (مچ پا . زانو. مفصل فمور)انجام می شود.
علایم زانو پرانتزی :
- تغییر حالت ظاهری پاها و زانوها
- فرسایش غیر طبیعی لبه ی خارجی کفش ها نسبت به لبه ی داخلی
- درد در ناحیه زانوها و کاهش عملکرد مطلوب
- محدودیت حرکتی در زانوها
- کوتاه شدن قد پاها در طولانی مدت
- عوارض زانوپرانتزی
- در صورت عدم پیگیری و درمان مناسب می تواند عواملی از جمله
- درد در ناحیه پاها
- تاثیر نامناسب بر روی سایر مفاصل از جمله مچ پا و لگن
- ارتروز و ساییدگی سطح مفاصل
- اسیب به بافت نرم اطراف زانو
- ایجاد کند.
عقب زدگی زانو:
این مشکل به حالتی از پا گفته می شود که دامنه ی حرکتی مفصل زانو از حد طبیعی بیشتر شده باشد و در حالت ایستاده زانوی فرد بیش از حد به عقب رفته باشد.این مشکل معمولا در کودکان در رده های سنی پایین به دلیل نرمی مفاصل طبیعی است اما اگر با افزایش سن برطرف نشود نیاز به درمان دارد.
- عوامل ایجاد این مشکل:
- اسیب دیدگی لیگامان ها و تاندون های اطراف زانو
- اسیب دیدگی سطح مفصل زانو
- نرمی و شلی مفاصل
- ضعف یا کوتاهی عضلات پا
- اختلاف در طول پا یا نواقص مادرزادی
معمولا این مشکل علاِئمی از جمله :
درد در ناحیه زانو
التهاب و ورم در ناحیه زانو
بی ثباتی مفصل
ضعف در راه رفتن و وزن اندازی و ضعف عضلات
محدودیت در دامنه ی حرکتی زانو
در فرد ممکن است ایجاد کند.
درمان:
درمان این مشکل بستگی به سن و علت ایجاد این مشکل و سن فرد دارد اما به صورت کلی موارد زیر از درمان های موثر این مشکل می باشد.
استراحت در صورت اسیب دیدگی و ضربه به زانو
استفاده از یخ در صورت وجود ورم و التهاب
استفاده از بانداژ یا بریس در صورت اسیب دیدگی و محدود کردن حرکت زانو
تمرین درمانی منظم برای تغییر وضعیت عضلات اطراف زانو
استفاده از بریس طبی
تشخیص:
تشخیص این مشکل در ابتدا با مشاهده ی بالینی پزشک و بررسی وضعیت زانوی فرد می باشد سپس در صورت لزوم ممکن است از عکس رادیولوژی برای بررسی دقیق وضعیت مفصل و در صورت ضربه و اسیب دیدگی از MRI استفاده می شود.
در صورت عدم درمان مناسب این مشکل ، ممکن هست با فشار نادرست روی مفاصل و هم چنین بافت اطراف زانو باعث ارتروز و اسیب دیدگی در طولانی مدت شود.
